Αὔγουστος, ὁ μῆνας τῆς Παναγίας.

Γι’αὐτὸ θ’ ἀναφερθοῦμε στὴν Κοίμηση καὶ Μετάστασή Της, μὰ καὶ σὲ ἄλλα εἰκονογραφικὰ στοιχεῖα ποὺ Τὴν ἀφοροῦν, αὐτὸ τὸ μῆνα. Θὰ ξεκινήσωμε μὲ μαρτυρίες γιὰ τὴν ἐμφάνισή Της καὶ ἑρμηνεία τῶν ἐνδυμάτων μὲ τὰ ὁποια ἀποδίδεται.

                                       Μαρτυρίαι περὶ τῆς Θεοτόκου

 ( Θέμα ἀπό  χειρόγραφο )

Ἡ θυγάτηρ τοῦ Ποντίου Πιλάτου, Αὐριλία ὀνὀματι, συνήντησε καθ’ὁδόν τὴν Θεοτόκον καὶ τῆς προξένησε μεγάλην  ἐντύπωσιν. Εἰς συζήτησιν μετὰ τοῦ Λιβύου, υἱοῦ Ἠρώδου, εἶπεν δι’ Αὐτήν τὰ ἑξῆς:

"Πρὶν τοῦ ἡλίου δύοντος τὸ φῶς τὸ τρέμον πέσῃ,   

γυνή τις μὲ ἀπήντησε, τὴν ἡλικίαν μέση.       

Σιτόχρους, κυανόφθαλμος, ξανθόκομος, ὡραία,       

τὸ σῶμα, τὸ ἀνάστημα, θεὰ γιγαντιαία.              

Ἐφόρει δὲ ἱμάτια λευκότερα ναρκίσσου,                        

καὶ μύρα εὐωδίαζε καὶ ῥόδα παραδείσου.                 

Καὶ πόθεν αὔτη, ἔκθαμβος ἡρώτησα καὶ ποία;            

Ἡ Μήτηρ αὔτη τοῦ Χριστοῦ, μὲ εἶπαν, ἡ Μαρία.       

Τὴν ἐπανεῖδα, πίστευσε, στὸ μέτωπον ὡς κρῖνον 

ἐπέλαμπε διάδημα ἡλιακὼν ἀκτίνων".

 Ἐκτὸς τῆς μαρτυρίας αὐτῆς καὶ ἡ παράδοση ἀναφέρει τὴν Παναγία σὰν τὴν ὡραιοτέρα γυναῖκα τῆς περιοχῆς. Στὴν ἁγιογραφία ἐνδιαφερόμαστε ν’ἀποδώσωμε πρωτίστως τὸ πνευματικὸ κάλλος, γι’ αὐτὸ παραθεωροῦμε λεπτομέρειες ὅπως τὸ χρῶμα τῶν ματιῶν.  Ἀλλὰ τὴν εὐγένεια, τὴν τιμιότητα, τὴν ἁγιότητα τῶν εἰκονιζομένων προσώπων, τὰ κάνομε ἀντιληπτὰ στὴν ὅραση μὲ τὴν ἁρμονικότητα τῶν χαρακτηριστικῶν καὶ τὴν ἱεροπρέπεια τῶν ἐκφράσεων. Πῶς στὸ καλὸ βρίσκονται αὐτοαποκαλούμενοι καλλιτέχνες καὶ ἀπεικονίζουν τὴν Παναγία  μὲ στραβὸ στόμα,  μὲ ἀγριεμένα μάτια, μὲ εἰρωνικὸ βλέμμα ἢ πελώριο κεφάλι, εἶναι ἀπὸ ‘μένα ἀκοτανόητο.  Γι’ αὐτό ἀναφέρω καὶ σὲ προηγούμενα κείμενά μου, προσοχὴ στὶς εἰκόνες ποὺ ἀγοράζετε, εἶναι καθῆκον σας.

Ἐπίσης, θ’ ἀναφέρωμε συνοπτικὰ πῶς ὁ Ἁγιογράφος ἐνέδυσε τὴν Παναγία καὶ γιατί.

Ἐσωτερικῶς, μὲ χιτῶνα μακρὺ σὲ χρῶμα βαθὺ πράσινο ἢ βαθὺ κυανό. Μὲ τὸ ἴδιο χρῶμα ἀποδίδεται καὶ  ὁ κεκρύφαλος ποὺ τυλίγει τὰ μαλλιά.

Ἐξωτερικῶς μὲ μαφόριο (πέπλο) σὲ βαθὺ ἐρυθρό, ποὺ καλύπτει τὸ κεφάλι, περιβάλλει τοὺς ὤμους καὶ  τοὺς ἀγκῶνες. Τὸ μαφόριο δὲν εἶναι ἀπλῶς ἐσάρπα, ἀλλὰ εἰδικὸ ἔνδυμα, τὸ Μέγα Συριακὸ  μαφόριο τῶν ἐγγάμων γυναικῶν, μὲ τὸ ὁποῖο ἡ Βυζαντινὴ τέχνη ἐνέδυσε τὴν Παναγία, ὡς "Νύμφη τοῦ Οὐρανίου Νυμφίου''. Ἐπὶ πλέον ἀποτελεῖ τὸ πέπλο ποὺ ἔδινε ὁ  ἐπίσκοπος στὶς παρθένους τὶς ἀφιερωμένες στὴ διακονία τῆς ἐκκλησίας. Ἑπομένως ἡ Θεοτόκος τὸ φέρει ὄχι μόνο ὡς Νύμφη Κυρίου, ἀλλὰ καὶ ὡς Διακόνισσα. Γνωστὸς στὴν Κωνσταντινούπολη Ναὸς τῆς Παναγίας τῆς Διακονίσσης.

Παλαιότερες ἀπεικονίσεις ἔχουν τὸ μαφόριο βαθυκύανο, τότε, μερικὲς φορές, ὁ χιτῶνας εἶχε βαθὺ ἐρυθρὸ χρῶμα, ἄλλοτε ἦταν ἐπίσης βαθυκύανος.

Μετὰ τὴν ἄλωση τῆς Κωνσταντινουπόλεως, ποὺ  μὲ τὸ μήνυμα τοῦ  Ἀγγέλου ‘’ἡ Παναγιὰ ταράχτηκε καὶ δάκρυσαν οἱ εἰκόνες’’,  γίνεται ἀντιληπτὴ στὰ ὄνειρα ὡς μαυροφόρα.

Στὸ μαφόριο, ἡ διακόσμηση γύρω ἀπὸ τὸ κεφάλι, ἀποτελείται ἀπὸ τέσσερα

φωτεινά σειρίτια, σύμβολο τῶν τεσσάρων κυριoτέρων Θεομητορικῶν ἑορτῶν,

δηλαδή:  Γέννησις, Εἰσόδεια, Εὐαγγελισμός, Κοίμησις. Τὰ κρόσσια, ὅταν ὑπάρχουν, εἶναι εἴκοσι τέσσερα καὶ συμβολίζουν τοὺς ἰσαρίθμους οἴκους τοῦ Ἀκαθίστου Ὑμνου. Τὰ σειρίτια καὶ τὰ κρόσσια δὲ συναντῶνται σ’ὅλες τὶς εἰκόνες τῆς Θεοτόκου. Στὶς ἀρχαιότερες λείπουν, στὶς μεταγενέστερες ποικίλλει ὁ ἀριθμός τους. Τὸ σύμβολο ποὺ μόνη ἡ Παναγία φέρει καὶ δὲ λείπει ἀπὸ τὶς εἰκόνες Της εἶναι ὁ Σταυρὸς ἢ τὸ ὀκτάκτινο ἀστέρι, ποὺ διαγράφεται στὸ κεφάλι καὶ στοὺς δύο ὤμους καὶ συμβολίζει τὸ ἀειπάρθενο τῆς Παναγίας. Δηλ. Παρθένος πρίν, κατὰ καὶ μετὰ τὸν τόκον. Ὅταν φέρει ὀκτάκτινο ἀστέρι, ἔχομε τὸ σύμβολο τῶν ἑπτὰ ἡμερῶν τῆς δημιουργίας καὶ τὴν ὀγδόη ἡμέρα τοῦ μέλλοντος κόσμου. Κάποτε ἴσως ( σπανιώτατα) στὸ ἀειπάρθενο ἀντὶ Σταυροῦ ἢ ὀκτακτίνου ἀστέρος, θὰ δοῦμε τὴν πεντάλφα, ὁλοκάθαρη ὅμως. Μὴν πανικοβάλλεσαι. Πεντάλφα = σύμλεγμα ἀπὸ πέντε ἄλφα κεφαλαία. Ἐν προκειμένῳ, γιὰ τὴν Παναγία, προκύπτει ἀπὸ τὰ ἀρχικὰ τῶν λέξεων : ‘’ Ἄσπιλε,  Ἀμόλυντε,  Ἄφθορε, Ἄχραντε, Ἀγνή ’’ , τῆς γνωστῆς εὐχῆς τοῦ ἀποδείπνου (πεντάλφα συναντᾶμε σὰν σύμβολο, στοὺς ἀρχαίους Ἕλληνες, στοὺς Πυθαγορείους καὶ στοὺς μασσώνους, μὲ διαφορετικὴ βεβαίως σημασία στὸν καθένα).