Η  ΠΡΟΣΚΥΝΗΣΙΣ  ΤΩΝ  ΜΑΓΩΝ

κείμενο τῆς Μαριάννας Ἐλευθερίου

Β΄ μέρος

Ἀπὸ τὴν Εὐαγγελικὴ περιγραφὴ τῶν γεγονότων, μὲ τὶς λέξεις “οἰκίαν” καὶ “παιδίον”, φαίνεται πὼς ἡ προσκύνηση ἔγινε σὲ σπίτι καὶ ὄχι στὴ φάτνη, μάλιστα ὁ Ἰησοῦς δὲν ἦταν βρέφος ἀρτιγέννητο ἀλλὰ λίγο μεγαλύτερος. Ἡ καλλιτεχνικὴ ἀπεικόνιση τῆς Γεννήσεως διαφέρει κατὰ πολὺ ἀπὸ τὴν περιγραφὴ αὐτή, γιὰ συμβολικοὺς λόγους. Ἐπίσης, νεώτεροι μελετητές ἀναφέρουν πὼς ὁ ἀστέρας στὴν πραγματικότητα εἶναι δύο φαινόμενα. Τὸ πρῶτο ἔγινε ὁρατὸ ἀπὸ τοὺς μάγους ὅσο βρίσκονταν στὴν πατρίδα τους. Τὸ δεύτερο, ὅμοιο μὲ τὸ πρῶτο, καθότι στὸ κείμενο τοῦ Ματθαίου γράφεται “ὁ ἀστηρ ὅν εἶδον ἐν τῇ ἀνατολῇ”, τὸ εἶδαν καθ’ ὅδὸν γιὰ τὴ Βηθλεέμ. Ἔτσι ἐξηγεῖται καὶ ἡ φράση τοῦ κειμένου “ἰδόντες δὲ τὸν ἀστέρα ἐχάρησαν χαρὰν μεγάλην σφόδρα”, δηλαδὴ ξαναεἶδαν κάτι ποὺ γιὰ κάποιο χρονικὸ διάστημα δὲν ἔβλεπαν, διότι ἂν ἐπρόκειτο γιὰ ἕνα διαρκὲς φαινόμενο δὲν εἶχαν λόγο νὰ χαροῦν ἐξαιρετικά. 

 Γιὰ τὸ ἴδιο τὸ φαινόμενο ἔχουν γίνει ἀρκετὲς ἀπόπειρες προσδιορισμοῦ του, ἄν δεχθοῦμε πὼς θὰ μποροῦσε νὰ ἔχῃ καὶ ἐπιστημονικὴ περιγραφή. Ἀντικείμενο μὲ τὶς ἰδιότητες τοῦ ἀστέρος τὴς Βηθλεέμ, δηλαδὴ μὲ κίνηση ἐμφανῆ καὶ στάση σὲ συγκεκριμένο τόπο -κανένα οὐράνιο φαινόμενο δὲν μπορεῖ νὰ δείξῃ μία περιορισμένη ἔκταση στὴ γῆ, οἰκία ἢ ἀκόμα καὶ οἰκισμό -, εἶναι ὁ σφαιρικὸς κεραυνός, σπάνιος καὶ ἰδιαίτερος (ἀσυνήθιστα καὶ ξεχωριστὰ φυσικὰ φαινόμενα ἔχουν ὑπηρετήσει ἀρκετὲς φορὲς τὸ θεῖο θέλημα, π.χ. κατακλυσμός, οὐράνιο τόξο κ. ἄ.) Πάντως, κατὰ τὸν Ἅγιο Δαμασκηνὸ τὸν Στουδίτη, “ακόμα κι ἂν ἦταν φυσικὸ φαινόμενο, συνέβη τὴ δεδομένη χρονικὴ στιγμὴ μὲ θεία παρέμβαση”.
 

 
Ὁ ἀποσυμβολισμὸς τοῦ γεγονότος ἀφορᾷ στοὺς μάγους καὶ στὰ προσφερθέντα δῶρα. Στὶς διαφορετικὲς ἡλικίες τους καὶ στὴν προέλευσή τους ἀπὸ περιοχὴ καὶ πολιτισμὸ ἀλλότρια τοῦ ἰουδαϊκοῦ, δίδεται ἡ ἑρμηνεία πὼς κάθε ἀνθρωπος ἀναζητᾷ τὴν ἀλήθεια, ἀνεξάρτῆτως ἡλικίας ἢ καταγωγῆς. Ἀκόμα, ἡ ὑψηλὴ κοινωνικὴ θέση καὶ ἡ μεγάλη παιδεία τους, δὲν τοὺς ἐμποδίζει νὰ δεχθοῦν τὴν ἴδια ἀλήθεια ποὺ ἀποκαλύφθηκε καὶ σὲ ἀνθρώπους ταπεινοὺς καὶ ἀγραμμάτους (τοὺς ποιμένες ποὺ ἀγρυπνοῦσαν τὴν νύκτα τῆς Γεννήσεως). Ἴσως, μόνο, ὁ δρόμος τῆς ἁπλότητος νὰ ὁδηγῇ πρὸς τὴν ἀλήθεια συντομώτερα ἀπ’ ὅτι ὁ δρόμος τῆς ἀνθρώπινης σοφίας. Ἀπὸ τὰ δῶρα, ὁ χρυσὸς προσφέρεται γιὰ τὴ βασιλικὴ ἰδιότητα τοῦ Χριστοῦ καὶ ὠς σύμβολο ἀρετῆς, ὁ λίβανος προσφέρεται γιὰ τὴν θεότητα καὶ ὥς σύμβολο προσευχῆς, ἡ σμύρνα (μύρο) ἀπευθύνεται στὸ πάθος καὶ τὴν ἀνθρώπινη φύση. Ὁ συνδυασμός τους φανερώει πὼς οἱ μάγοι προσκύνησαν Θεὸ καὶ ὄχι ἕναν ἁπλὸ ἐπίγειο βασιλέα στὸ πρόσωπο τοὺ Χριστοῦ.

                                      Η  ΠΡΟΣΚΥΝΗΣΙΣ  ΤΩΝ  ΜΑΓΩΝ

κείμενο τῆς Μαριάννας Ἐλευθερίου

Α΄ μέρος

Τὴν εἰκοστὴ πέμπτη Δεκεμβρίου, μαζὶ μὲ τὴν κατὰ σάρκα γέννηση τοῦ Χριστοῦ, θυμόμαστε καὶ τιμοῦμε τὴν προσκύνηση τῶν μάγων. Τὸ γεγονὸς ἐμπνέει καὶ ἀξιοποιεῖται καλλιτεχνικὰ στὴν ὑμνολογία, στὴν εἰκονογραφία (ἁγιογραφία, ψηφιδωτὸ) καὶ στὴν γλυπτική. Ἐνδεικτικά, οἱ μάγοι εἰκονίζονται συνομιλοῦντες μὲ τὸν Ἡρώδη (σπάνια σύνθεση), ἐπίσης στὴ Γέννηση τοῦ Χριστοῦ, στὸ βάθος, ὁπου ἔφιπποι ἀκολουθοῦν τὸν ἀστέρα ἢ Ἄγγελο -σπάνια ἔφιππο- ποὺ τοὺς ὁδηγεῖ, ἢ σὲ ξεχωριστὴ παράσταση νὰ προσφέρουν τὰ δῶρα τους στὸν μικρὸ Ἰησοῦ ποὺ βρίσκεται στὴν ἀγκαλιὰ τῆς Μητέρας Του. Στὴν ὑμνολογία, ἀναφέρονται καὶ στὸν Ἀκάθιστο Ὕμνο (Ι , Κ ), καὶ βέβαια σὲ πληθώρα χριστουγεννιάτικων ὕμνων. Λόγῳ τῆς σημασίας τῆς προσκυνήσεώς τους, θὰ ἀφιερώσωμε, γιὰ τὴν περιγραφὴ κ’ ἐξήγηση, ἰδιαίτερο κείμενο. 

 Οἱ μάγοι ἦταν, στοὺς ἀρχαίους Πέρσες καὶ Μήδους, ἱερεῖς μὲ καθήκοντα πολὺ εὐρέα, ἀπὸ τὴν φροντίδα γιὰ τὰ θρησκευτικὰ θέματα, τὴν φύλαξη τῶν ἐπιστημονικῶν γνώσεων καὶ τῆς συγκεντρωμένης πείρας τῆς φυλῆς τους, ὡς τὴν ἑρμηνεία τῶν φυσικῶν φαινομένων καὶ τὴ μελέτη τῶν οὐρανίων σωμάτων. Ἡ ἐπιῤῥοή τους καὶ ἐπὶ πολιτικῶν ζητημάτων ἦταν σημαντική. Ἡ σημασία τῆς λέξεως “μάγος” δὲν εἶχε καμμία σχέση μὲ τὴν σημερινή.

Σύμφωνα μὲ τὴ διήγηση τοῦ Εὐαγγελιστοῦ Ματθαίου, μάγοι “ἀπὸ ἀνατολῶν” ἦλθαν στὰ Ἱεροσόλυμα διότι εἶδαν στὴν ἀνατολὴ τὸν ἀστέρα τοῦ τεχθέντος βασιλέως τῶν Ἰουδαίων κ’ ἔφθασαν γιὰ νὰ τὸν προσκυνήσουν. Μετὰ τὴν συνομιλία τους μὲ τὸν Ἡρώδη, κατὰ τὴν πορεία τοὺς πρὸς τὴν ἀναζήτηση τοῦ Ἰησοῦ, ὁ ἀστέρας, ποὺ εἶδαν στὴν ἀνατολή, τοὺς ὁδηγοῦσε μέχρι ποὺ στάθηκε ἐπάνω ἀπ’ τὴν οἰκία ὅπου βρισκόταν “τὸ παιδίον”. Μόλις εἶδαν τὸν ἀστέρα οἱ μάγοι χάρηκαν πολύ, καὶ εἰσερχόμενοι στὸ σπίτι προσκύνησαν τὸν μικρὸ Ἰησοῦ καὶ τοῦ προσέφεραν τὰ δῶρα τους, χρυσόν, λίβανον καὶ σμύρναν.

 

Στὴ διήγηση αὐτὴ δὲν ἀναφέρεται ἡ πατρίδα τῶν μάγων, οὔτε ὁ ἀριθμὸς ἢ τὰ ὀνὀματά τους. Μεταγενέστεροι μελετητὲς τῶν Εὐαγγελίων τοὺς λέγουν Ἄραβες, Πέρσες ἢ Χαλδαίους, τοὺς ἀριθμοῦν σὲ τρεῖς, κατ’ ἀντιστοιχία μὲ τὰ δῶρα (παρ’ὅλο ποὺ ὑπάρχουν παραδόσεις καὶ γιὰ τέταρτον, κατὰ τὴν ἐκκίνηση τοῦ ταξιδιοῦ τους, ποὺ δὲν ἔφθασε νὰ προσκυνήσει μὲ τοὺς τρεῖς, ὀνόματι ἴσως Ἀρταβάν), καὶ τοὺς ὀνομάζουν Βιθισαρεά, Μελχιώρ, Γεθασπώ (7ος – 8ος αι.) ἢ, κατὰ τὴν ἐπικρατέστερη ἐκδοχή, (Γ)κασπάρ (=θησαυροφύλαξ), Βαλτάσαρ (=ὁ Βὰλ προστάτης τοῦ βασιλέως) καὶ Μελ(ι)χιώρ (=ὁ βασιλεὺς τῆς πόλεως ἢ τῆς Περσίας)(9ος αι.). 

συνεχίζεται