ΑΝΑΛΗΨΙΣ ΤΟΥ ΣΩΤΗΡΟΣ, 25 Μαΐου 2017

Ἡ ἑορτὴ τῆς Ἀναλήψεως τοῦ Σωτῆρος μνημονεύεται πρῶτα ἀπὸ τὸν Χρυσόστομο, μὰ φαίνεται πὼς ἑωρταζόταν πολὺ πρὶν μὲ τὴν ὀνομασία “Ἐπισῳζομένη”.

 

Ὡς εἰκόνα, κατὰ τὸν 4ον αἰ. συναντᾶται σὲ μικρογραφίες. Ἀπὸ τὸν 5ον αἰ. ἐμφανίζονται πίνακες τοῦ θέματος μεγάλων διαστάσεων καὶ κυρίως τοιχογραφίες. 

Πρόκειται γιὰ πολυπρόσωπη σύνθεση καὶ τεχνικὰ ἀπαιτητική, ἀφοῦ ὁ Ἁγιογράφος πρέπει ν’ ἀποδώσῃ μεγάλη ποικιλία μορφῶν, σχημάτων καὶ ὑφῶν. Στὸ κέντρο κάτω, δεσπόζει ἡ ἥρεμη καὶ μεγαλοπρεπῆς μορφὴ τῆς Παναγίας, ἀπὸ τὶς λίγες φορὲς ποὺ εἰκονογραφεῖται μαζὶ μὲ τὸν Χριστὸ σὲ σκηνὴ τῆς ἐπίγειας ζωῆς Του. Ἡ παρουσία Της κατὰ τὴν Ἀνάληψη ἀποδίδεται στὴν ἱερᾶ παράδοση, καθῶς στὰ κείμενα τῆς Καινῆς Διαθήκης ποὺ περιγράφουν τὸ γεγονὸς δὲν ἀναφέρεται μεταξὺ τῶν παρευρισκομένων. 

Δεξιά, ἀριστερά Της, σὲ δυὸ ἰσάριθμους χοροὺς οἱ Ἀπόστολοι. Ἐδὼ ὑπερτερεῖ ἡ θεολογικὴ θεώρηση τῆς ῥεαλιστικῆς. Οἱ Μαθητές, ὕστερα ἀπὸ τὴν προδοσία τοῦ Ἰούδα, ἔμειναν ἕνδεκα. Μετὰ τὴν Ἀνάληψη, γιὰ ν’ ἀποκατασταθῇ ἡ δῳδεκάδα, ἐξελέγη μὲ κλῆρο ὁ Ματθίας. Στὴν εἰκόνα, ὅμως, δεξιὰ τῆς Παναγίας βρίσκεται ὁ Παῦλος, ὁ ὁποῖος στὴν πραγματικότητα ἔγινε Ἀπόστολος ἀρκετὰ ἀργότερα. Μὲ αὐτὸν τὸν τιμητικὸ γιὰ τὸν Παῦλο ἀναχρονισμό, ἀποκαθίσταται ἡ ἀριθμητικὴ ἰσοῤῥοπία μὲ ἕνα σημαίνον μέλος τῆς Ἐκκλησίας. 

Ἑκατέρωθεν πίσω ἀπὸ τὴν Θεοτόκο δυὸ Ἄγγελοι, λευκοντυμένοι ποὺ κρατοῦν σκῆπτρα, σύμβολα τῆς οὐράνιας ἐξουσίας τους, δείχνουν τὸν Ίησοῦ, ἐξηγῶντας στοὺς Μαθητάς ὅτι μὲ τὸν ἴδιο τρόπο ποὺ ἀνελήφθη, θὰ ἐπιστρέψῃ κατὰ τὴ Δευτέρα Παρουσία. 

Οἱ Ἀπόστολοι παρατηροῦν τὸν ἀναλαμβανόμενο Ἰησοῦ μὲ θαυμασμό, ποὺ φανερώνεται μὲ τὶς ζωηρὲς χειρονομίες καὶ ἐκφράσεις τους. Στὸ βάθος βράχια καὶ ἐλιές, δηλώνουν τὸν τόπο ποὺ ἔγινε ἡ Ἀνάληψη, τὸ ὄρος τῶν ἐλαιῶν.

Πάνω καὶ στὸ κέντρο εἰκονίζεται ὁ Ἰησοὺς μὲ ἐνδύματα φωτεινόχρωμα, σὲ δόξα (ὠοειδὴ ἢ κυκλικὸ σχηματισμὸ ποὺ περιβάλλει τὸν Χριστό, μὲ ἑπτὰ διαδοχικὲς ἀποχρώσεις τοῦ μπλέ, ξεκινώντας ἐσωτερικὰ ἡ σκουρότερη καὶ σταδιακὰ ἀνοίγοντας ὡς τὴν πιὸ φωτεινή), ποὺ τὴν κρατοῦν Ἄγγελοι, δὺο ἢ τέσσερεις. Ἄλλοτε οἱ Ἄγγελοι ἁπλῶς ἀτενίζουν ἢ σαλπίζουν, κατὰ τὸν στίχο “Ἀνέβη “Θεὸς ἐν ἀλαλαγμῷ, Κύριος ἐν φωνῇ σάλπιγγος”.

Ἀπὸ τὴν εἰκονογραφικὴ ἀπόδοση τοῦ Χριστοῦ στὴν Ἀνάληψη προῆλθε κατόπιν καὶ ὁ τύπος τοῦ Παντοκράτορος, ἐνῶ ἡ παράσταση τῆς Παναγίας στὴν ἴδια εἰκόνα θὰ ἐμπνεύσῃ τὸν τύπο τῆς Πλατυτέρας τῶν Οὐρανῶν.

Ἐξαιρετικῆς τέχνης εἰκόνες τῆς Ἀναλήψεως συναντοῦμε στὸν Ναὸ τῆς Ἁγίας Σοφίας Θεσσαλονίκης (ψηφιδωτό), καὶ τοῦ 14ου αἰ. στὶς τοιχογραφίες τοῦ Βροντοχίου, τῆς Περιβλέπτου καὶ τῆς Παντανάσσης Μυστρᾶ.