ΔΟΜΗΝΙΚΟΣ ΘΕΟΤΟΚΟΠΟΥΛΟΣ

Γ΄μέρος

Ὅπου καὶ ἄν ζωγραφίζει, ἡ πρώτη καλλιτεχνική του νεότητα τὸν ὁδηγεῖ: ἡ βυζαντινὴ τεχνοτροπία. Αὐτὴ εἶναι ὁδηγὸς καὶ ἀναδεικνύει τὴν ἀληθινὰ ἀνώτερη μεγαλοφυΐα του. Ἀφοῦ σπούδασε, μελέτησε, ἐργάστηκε σὲ διάφορες τεχνικές, τὸν δρόμο του τὸν ὁδήγησε ἡ βυζαντινὴ τεχνική, ἀπαλλαγμένη ὅμως ἀπὸ ζυγοὺς καὶ λαϊκὲς δoξασίες. Οἱ ἐπιῤῥοές καὶ ἡ ἀγάπη πρὸς τὴν πατρίδα φανερώνονται σὲ κάθε ἔργο, σὲ κάθε σύνθεση, μ’ ἐκεῖνες τὶς ἀσκητικὲς μορφές, τὶς πνευματικές, ποὺ μόνο ἡ βυζαντινὴ ἁγιογραφία ξέρει νὰ ἀποδώσῃ.

Θὰ προσθέσω ἐδῶ περιστατικὸ ποὺ πολλοὶ γνωρίζετε καὶ ἄλλοι ὄχι, μὰ αξίζει ν΄ἀναφερθῇ γιὰ νὰ καταδείξῃ τὸ πόσο μεγάλα ἐμπόδια ἀντιμετώπισε ὁ «Ἕλληνας». Ἡ Ἱερὰ Ἐξέταση κάλεσε τὸν Γκρέκο σὲ δίκη μὲ τὴν κατηγορία πὼς οἱ πίνακές του ἦταν αἱρετικοί. Γιατὶ τὰ φτερὰ τῶν Ἀγγέλων ποὺ ζωγράφιζε ἦταν πιὸ μεγάλα ἀπὸ τὰ «φυσικά». Καὶ τότε, ὁ Γκρέκο ἀποστομώνει τοὺς ὑποκριτὲς καὶ ἀθωώνεται πανηγυρικά.
-Ἀσφαλῶς, κύριοι δικαστές, ἐσεῖς θὰ ἔχετε δεῖ Ἀγγέλους, καὶ μὲ κατηγορεῖτε, τοὺς λέει.
-Ὄχι, δὲν ἔχομε δεῖ, τοῦ ἀπαντοῦν.
-Τότε θὰ εἶδαν οἱ θεολόγοι.
-Οὔτε αὐτοὶ εἶδαν, μὰ γιατὶ μᾶς ρωτᾷς;
- Ἄν εἴχατε δεῖ θὰ σᾶς παρακαλοῦσα νὰ μὲ πᾶτε ὅπου τοὺς είδατε, γιὰ νὰ ἀντιγράψω ἀκριβῶς τὰ φτερὰ τους. Ἀφοῦ ὅμως κανεῖς μας δὲν ἔχει δεῖ Ἀγγέλους , γιατὶ λέτε τοὺς πίνακές μου αἱρετικούς;
-Γιατὶ σὲ κανένα θρησκευτικὸ πίνακα οἱ Ἄγγελοι δὲν ἔχουν τόσο μεγάλα φτερὰ.
- Μά, κύριοι δικαστὲς, ἐσεῖς ὁμολογεῖτε ὅτι δὲν ἔχετε δεῖ Ἀγγέλους. Πῶς μπορεῖτε νὰ μοῦ ἀποδείξετε ὅτι καὶ στοὺς ἄλλους πίνακες τὸ  μῆκος τῶν φτερῶν τῶν Ἀγγέλων δὲν εἶναι τὸ ἴδιο αὐθαίρετο ὅπως καὶ στοὺς δικοὺς μου; ( ἐδῶ δεν χρειάζονται σχόλια, λέω ἐγώ…)



Στὰ θρησκευτικὰ ἔργα του, ἡ καλλιτεχνικὴ κληρονομιὰ τῆς πατρίδας του εἶναι ἐμφανής. Ἐνδεικτικά, ὑπενθυμίζω λίγα. Στὴ Μητρόπολη τοῦ Τολέδο ζωγραφίζει τὸ περίφημο «Ἐσπόλιό» του, δηλ. τὸν διαμερισμὸ τῶν ἱματίων τοῦ Ἰησοῦ. Ἐκεῖ δείχνει, σὲ ἕναν μεγαλειώδη Ἰησοῦ, τὴν ἀναμφισβήτητη βυζαντινὴ καταγωγή του. Μιὰ ἄλλη κορυφαία δημιουργία, εἶναι καὶ ἡ Σταύρωση τοῦ Ἰησοῦ, ποὺ ἀνήκει στὸ ἐθνικὸ  μουσεῖο τοῦ Πράντο, στὴ Μαδρίτη. Μιὰ ἀναπαράσταση, ὅπου στὴ  δύναμη τῆς ἔκφρασης τοῦ προσώπου τοῦ Ἰησοῦ καθὼς καὶ στὴν ἔνταση τοῦ σώματός του, δείχνει ὁ ζωγράφος πὼς ἔχει δαμάσει αὐτὴ τὴν τεχνικὴ πλήρως, σὲ ἀντίθεση μὲ τὰ στατικὰ βυζαντινὰ ἔργα, στὰ ὁποῖα αὐτὰ τὰ στοιχεῖα λείπουν. Στὸ δὲ ἔργο του “ὁ Σωτῆρας” βρίσκομε τὸν ὁλοκληρωτικὰ βυζαντινὸ χαρακτῆρα τοῦ Γκρέκο. Μάτια, γλυκύτητα προσώπου, χρωματισμοὶ ἐνδυμάτων ἀλλὰ κυρίως ἡ εὐλογία μὲ τὸ δεξὶ χέρι, ὅπως ἀκριβῶς εἰκονίζεται στὴν Ἁγιογραφία.



συνεχίζεται