ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΣΩΤΗΡΟΣ
γ΄μέρος
Τὰ
ἐνδύματα τῶν εἰκονιζομένων εἶναι
ἀρχαιοελληνικά, ἐσωτερικῶς χιτῶνας
καὶ ἀπὸ πάνω ἱμάτιο. Τοῦ Χριστοῦ ὁ
χιτῶνας φέρει καὶ σημεῖον, τοῦ Ἠλία
ποταμούς (βλ. ἑρμηνεῖα στὸ κείμενο
“Ἱερὰ ἄμφια”, 30 Ἰανουαρίου 2017).
Ζωηρὴ
ἀντίθεση ὑπάρχει ἀνάμεσα στὴ στατικότητα
τῶν μορφῶν τοῦ ἄνω τμήματος τῆς
σύνθεσης, καὶ στὴν ἔνταση τῶν κινήσεων
τῶν Μαθητῶν. Μ’ αὐτὸν τὸν τρόπο
ὑποδηλώνεται ἡ θεία ἀταραξία καὶ
μακαριότητα, ἔναντι τῆς ἀνθρώπινης
ἀτέλειας καὶ ἀδυναμίας.
Ἀπὸ
τὴν ἐποχὴ τῶν Παλαιολόγων, δεξιὰ καὶ
ἀριστερὰ τῆς κεντρικῆς σκηνῆς,
ἐμφανίζονται σὲ μικρότερο μέγεθος ὁ
Ἰησοῦς με τοὺς Μαθητὲς ὅταν ἀνεβαίνουν
στὸ ὄρος καὶ ὅταν ἀπέρχονται.
Ἀπὸ
τὰ πρῶτα χρόνια τοῦ Χριστιανισμοῦ
ἑωρταζόταν πρὸ τῆς Ἀναστάσεως, ὅποτε
καὶ συνέβη. Στὸ Θαβὼρ ἡ Ἁγία Ἑλένη
ἔκτισε Ναὸ πρὸς τιμὴν τῆς Μεταμορφώσεως,
ὁ ὁποῖος ἐγκαινιάστηκε τὴν 6η Αὐγουστου,
καὶ ἔκτοτε μεταφέρθηκε ἡ ἑορτὴ σ’
αὐτὴ τὴν ἡμερομηνία. Σύμφωνα μὲ τὸ
τυπικὸ τῆς Παλαιστίνης, τὴν ἡμέρα τῆς
Μεταμορφόσεως προσφέρονται ὠς ἀπαρχὲς
σταφύλια, ποὺ εὐλογοῦνται στὴν
Ἐκκλησία.
ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΣΩΤΗΡΟΣ
β΄ μέρος
Ἑκατέρωθεν
τοῦ Ἰησοῦ, ἐπίσης πάνω σὲ βουνοκορφές,
φαίνονται οἱ προφῆτες Μωυσῆς καὶ
Ἠλίας, κλίνοντας ἐλαφρῶς τὸ σῶμα τους
πρὸς τὸν Χριστό. Σὲ ἀρχαιότερες
παραστάσεις εἰκονίζονται ἐντὸς τῆς
δόξης τοῦ Ἰησοῦ, σὲ μεταγενέστερες
ὄχι. Ὁ Μωυσῆς ἀγένειος ἢ μὲ κοντὴ
γενειάδα, συνήθως σκουρόχρωμη, χωρὶς
νὰ ἀποκλείονται καὶ εἰκόνες που τὸν
παριστοῦν μὲ μακρὰ γενειάδα καὶ κόμη,
κρατᾶ τὶς πλάκες τοῦ Νόμου. Ἐκπροσωπεῖ
τοὺς κεκοιμημένους. Ὁ Ἠλίας, ἐκπρόσωπος
τῶν ζώντων, ἔχει λευκὴ μακρὰ γενειάδα
καὶ κόμη στὸ ἴδιο χρῶμα, ἐλαφρῶς
ἀκατάστατη. Μὲ τὴν παρουσία τους στὴ
Μεταμόρφωση, ἐκτὸς τοῦ ὅτι τιμῶνται
ὡς θεόπτες, σύμφωνα μὲ τὴν Παλαιὰ
Διαθήκη, ἀποδεικνύεται ἡ ἐξουσία τοῦ
Ἰησοῦ ἐπὶ τῆς ζωῆς καὶ τοῦ θανάτου.
Στὸ
κάτω μέρος τῆς είκόνας, στὴ ῥίζα τοῦ
ὄρους, εὐρίσκονται πεσμένοι πρηνεῖς
οἱ Μαθητὲς Πέτρος, Ἰάκωβος καὶ Ἰωάννης.
Οἱ στάσεις καὶ οἱ κινήσεις τους δείχνουν
τὴν κατάπληξή τους γιὰ τὰ ὅσα
παρακολουθοῦν. Σὲ κάποιες εἰκόνες
στρέφουν τὰ πρόσωπα καταγῆς ἢ καλύπτουν
τὰ μάτια τους, μὴ ἀντέχοντας τὴ λάμψη
τοῦ Μεταμορφουμένου Σωτῆρος. Συνήθως
ὁ Πέτρος στρέφει πρὸς τὸν Ἰησοῦ,
σύμφωνα μὲ τὴν εὐαγγελικὴ διήγηση
ποὺ ἀναφέρει ὅτι Τοῦ πρότεινε πὼς
εἶναι καλὸ νὰ μείνουν ἐκεῖ, γι’ αὐτὸ
νὰ κατασκευάσουν τρεῖς σκηνές, μία γιὰ
τὸν Ἰησοῦ, μία γιὰ τὸν Μωυσῆ καὶ μιὰ
γιὰ τὸν Ἠλία.
ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ
ΤΟΥ ΣΩΤΗΡΟΣ
α' μέρος
Ἡ
εἰκόνα τῆς Μεταμορφώσεως, πρωτοεμφανίζεται
κατὰ τὰ τέλη τοῦ 6ου αἰ., ἀκολουθεῖ
τὴν εὐαγγελικὴ διήγηση τοῦ γεγονότος
καὶ ὡς σύνθεση εἶναι ἁπλή, ἀλλὰ μὲ
πυκνὸ θεολογικὸ περιεχόμενο.
Στὸ
ἄνω μέρο, κεντρικά, δεσπόζει ἡ μορφὴ
τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ. Εὐθυτενῆς, πατᾶ
στὴν κορυφὴ βραχώδους ὄρους (στὴν
βυζαντινὴ ἁγιογραφία ἔτσι ἀποδίδονται
τὰ ὄρη), τὰ ἱμάτιά Του φαίνονται
κατάλευκα, μὲ τὸ δεξὶ χέρι εὐλογεῖ
καὶ μὲ τὸ ἀριστερὸ κρατᾶ τυλιγμένο
ειλητάριο. Τὸ ὄρος, σύμφωνα μὲ τοὺς
ἀρχαιότερους Χριστιανοὺς συγγραφεῖς,
εἶναι τὸ Θαβὼρ τῆς Γαλιλαίας, ὡστόσο
νεώτεροι παραδέχονται τὸ Ἑρμὼν στὴν
Καισάρεια τῶν Φιλίππων. Στὰ Εὐαγγέλια
δὲν ἀναφέρεται τὸ ὄνομα τοῦ ὄρους,
πάντως στίχος ποὺ ψάλλεται κατὰ τὴς
ἡμέρα τῆς ἑορτῆς περιλαμβάνει καὶ
τὰ δύο:”Θαβὼρ καὶ Ἑρμὼν ἐν τῷ ὀνόματί
Σου ἀγαλλιάσονται”. Ἡ χειρονομία τῆς
εὐλογίας συμβολίζει τὴν τριαδικότητα
τοῦ Θεου καὶ τὶς δύο φύσεις τοῦ Χριστοῦ,
ὅταν εἶναι ἑνωμένοι ὁ ἀντίχειρας μὲ
τὸν παράμεσο καὶ τὸν μικρό, ἐνῷ ὁ
λιχανὸς καὶ ὁ μέσος στέκουν ὄρθιοι
τεντωμένοι. Σὲ ἄλλον τύπο εὐλογίας τὰ
δάκτυλα συμπλέκονται σχηματίζοντας τὰ
γράμματα “IC XC” , Ἰησοῦς
Χριστός.
Τὸ κλειστὸ ειλητάριο συμβολίζει
τὸν θεϊκὸ νόμο, τὴν αὐθεντία τοῦ
Χριστοῦ. Τὰ ἱμάτιά Του, σύμφωνα μὲ τὴν
περιγραφὴ τῶν Εὐαγγελίων, ἔγιναν
“λευκὰ ὡς τὸ φῶς”. Ἔτσι καὶ
εἰκονίζονται, καθὼς τὸ λευκὸ δηλώνει
τὴ λάμψη, τὴ δόξα καὶ τὴν ἁγνότητα.
Τὸν Ἰησοῦ περιβάλλει δόξα, ἐλλειψοειδὲς
σχῆμα κυανοῦ χρώματος, σκοτεινότερου
πρὸς τὸ κέντρο του καὶ ἀνοικτότερου
πρὸς τὴν περιφέρεια, σύμβολο τῆς θεϊκῆς
Του ἀκτινοβολίας. Ἀπὸ τὸν 14ο αἰ. Καὶ
ὕστερα, ὑπάρχουν καὶ δυὸ ἀλλα σχήματα
ἐντὸς τῆς δόξης, στὸ ἴδιο μ’αὐτὴ
χρῶμα, ποὺ δηλώνουν τὰ ἄλλα δύο πρόσωπα
τῆς Ἁγίας Τριάδος.
