20 Ἰουλίου τιμᾶται ἡ μνήμη τοῦ προφήτη ‘Ηλία.

Τὸν προφήτη κατὰ τὴν βυζαντινὴ ἁγιογραφία τὸν βρίσκομε συνήθως εἰκονιζόμενο:

α) ὁλόσωμο ἢ ὡς τὴ μέση. Ἔχει λευκὴ κώμη ὡς τοὺς ὤμους καὶ γενειάδα, φορεῖ κόκκινη ἢ πράσινη μηλωτὴ (μῆλον =πρόβατο, μηλωτὴ ἡ γούνα) καὶ κιτρινωπὸ ἤ ἀνοιχτὸ πράσινο χιτῶνα. Εὐλογεῖ, ἢ/καὶ κρατᾷ πάπυρο μὲ κάποια ἀπὸ τὶς ἑξῆς φράσεις : “ζηλῶν ἐζήλωσα Κυρίῳ Παντοκράτορι”, “ζῇ Κύριος ὁ Θεός μου, ζῇ καὶ ἡ ψυχή μου”, “ζῇ Κύριος ὁ Θεὸς τῶν Δυνάμεων, ὁ Θεὸς Ισραήλ”.

β) σὲ ἔρημο, μέσα σὲ βραχῶδες σπήλαιο, πλάι σὲ χείμαῤῥο. Στρέφει τὸ κεφάλι του πρὸς τὸ ἄνω μέρος τοῦ βράχου, ὅπου βλέπει κόρακα νὰ κρατᾶ στὸ ῥάμφος του ἄρτο. Ὁ χείμαῤῥος εἶναι ὁ Χοῤῥάθ, στὸν ὁποῖον κρύφθηκε, ὁπως τοῦ εἶπε ὁ Θεός, γιὰ νὰ ξεφύγῃ ἀπ’ τὸν ἀσεβὴ βασιλέα Ἀχαάβ. Εκεῖ, μὲ θεϊκὴ ἐντολή, τοῦ ἔφερναν κρέας καὶ ἄρτο ὡς τροφὴ οἱ κόρακες.

γ) στὴ Μεταμόρφωση τοῦ Ἰησοῦ. Είκονίζεται ἤδη ἀπὸ τοὺς πρωτοχριστιανικοὺς χρόνους, σύμφωνα μὲ τὴν περιγραφὴ τῆς σκηνῆς ἀπ’ τὴν Καινὴ Διαθήκη, στὸ πλάι τοῦ Σωτῆρος, καὶ συμβολικῶς ἐκπροσωπεῖ τοὺς ζῶντας. Ἐνίοτε στὴν σύνθεση ἀποδίδεται ἀλληγορικῶς μὲ τὸν ἤλιο ἢ τὴ λέξη “σολ” (ἥλιος, στὰ λατινικά), ὁ δὲ Μωυσῆς μὲ μιὰ φάση τῆς σελήνης ἢ μὲ τὴν λατινικὴ λέξη “λούνα”.

δ) στὴν σύνθεση τῆς πυρφόρου ἀναβάσεώς του. Ἅρμα πύρινο, κάποτε μὲ ἡνίοχο Ἄγγελο Κυρίου, τὸν ἀνεβάζει στὸν οὐρανό, μπροστὰ στὰ ἔκπληκτα μάτια τοῦ μαθητοῦ του, προφήτου Ἐλισσαίου, στὸν ὁποῖον καταλείπει καὶ τὴ μηλωτή του, ὁρίζοντάς τον συνεχιστὴ τοῦ ἔργου του. Στὸ βάθος ὁ Ἰορδάνης, στὶς ὄχθες τοῦ ὁποίου ἐκτυλίχθηκε ἡ σκηνή. Ἡ εικόνα αὐτὴ ἐμφανίζεται τὴ μεταβυζαντινὴ περίοδο.

Σπάνια, ὡς αὐτοτελεῖς συνθέσεις ἢ πλαισιώνοντας, μὲ μικρότερο σχῆμα, περιμετρικά, μιὰ τῶν ἀνωτέρῳ εἰκόνων (πλὴν τῆς Μεταμορφώσεως), ἁγιογραφοῦνται καὶ ἄλλες σκηνὲς τῆς ζωῆς του, ὅπως: ἡ ἀνάσταση τοῦ γιοῦ τῆς χήρας, ἡ κατάβαση πυρὸς ἀπ’ τὸν οὐρανὸ πάνω στὸν βωμὸ ποὺ εἶχε στήσει, ἡ ἐνίσχυσή του απὸ Ἄγγελο κατὰ τὴν πορεία του στὴν ἔρημο, ὅπου ἔφθασε γιὰ ν’ ἀποφύγῃ τὴν ὀργὴ τῆς εἰδωλολάτριδος Ἰεζάβελ.

Γιὰ τὴν ὕπαρξη ἐκκλησιῶν τοῦ προφήτη σὲ ὀροσειρὲς (κορυφογραμὲς) δὲν θ’ ἀναπτύξω ἐδῶ, διότι ὑπάρχουν οἱ γνωστὲς σὲ ὅλους παραδόσεις, ἀλλὰ καὶ ἰδιαίτερες κατὰ τόπους καὶ περιοχές. Ἄς γνωρίζει καὶ ἄς δέχεται καθένας τὴν ἐκδοχὴ τοῦ τόπου του, ὅταν συνοδεύεται ἀπὸ ὀρθὴ πίστη.

Ὁ προφήτης τιμᾶται σὲ πολλὲς καὶ διάφορες μεταξύ τους θρησκεῖες καὶ χῶρες. Εἶναι δέ, μετὰ τὸν Μωϋσῆ κατὰ τὴν Ἅγία Γραφή, ἐκεῖνος ποὺ εἶχε τὴν εὐτυχία νὰ συνομιλήσῃ ἀπ’εὐθείας μὲ τὸν Θεό, “ἐν φωνῆ αὔρας λεπτῆς”.